''HET GAAT OM MEER DAN ALLEEN KENNIS OVER DE OORLOG''
‘’De kennis van jongeren over de Tweede Wereldoorlog laat over het algemeen te wensen over.’’ Dat was een conclusie uit het onderzoek van docent-onderzoeker Marc van Berkel, die hij uitvoerde voor het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Maar of dit nou zo’n groot probleem is… Dat is nog maar de vraag. ‘’Het kennen van historische feiten of de chronologische volgorde van de Tweede Wereldoorlog is niet meer voldoende. Leerlingen willen weten welke betekenis dit allemaal heeft voor hun eigen tijd.’’
​
Kennis over de Tweede Wereldoorlog lijkt voor velen toch erg belangrijk. Maar misschien is het niet het belangrijkste wat we jongeren moeten bijbrengen. Het onderzoek** van Marc van Berkel is de aanleiding geweest voor het ontstaan van 'DE OOGGETUIGE'. Vooral voor jongeren, die straks de taak krijgen om de herinnering van de Tweede Wereldoorlog in leven te houden, is het belangrijk om ze te blijven boeien op nieuwe, innovatieve manieren. En dit wordt alleen maar belangrijker, als blijkt dat de oorlog steeds minder een rol speelt in hun leven. Met Marc verdiepen we ons in de resultaten van zijn onderzoek en de belangrijkste les die we allemaal kunnen leren uit de Tweede Wereldoorlog.
​
‘’De resultaten van het onderzoek vielen mij nog wel mee,’’ legt Marc uit. ‘’Als je het vergelijkt met andere thema’s uit de geschiedenis, weten jongeren over het algemeen relatief veel over de Tweede Wereldoorlog. Aan de andere kant viel hun begrippenkennis mij wel tegen. Begrippen als nationaalsocialisme en antisemitisme zou je denk ik wel moeten kunnen uitleggen als je dit tijdens geschiedenislessen leert. Ik denk dat jongeren veel over de Tweede Wereldoorlog weten, maar ik weet niet of ze er veel van begrijpen.’’
​
Het kan aan een hele boel dingen liggen, waarom de kennis van jongeren over de Tweede Wereldoorlog matig is. ‘’Eén oorzaak is bijvoorbeeld het tijdgebrek. Tijdens de middelbare school moet je als leerling de complete geschiedenis leren, waardoor er weinig tijd is voor extra verdieping in de Tweede Wereldoorlog. Ook behandelen geschiedenisdocenten de Tweede Wereldoorlog vaak regionaal, door bepaalde thema’s uit te lichten zoals de Jodenvervolging. En tot slot, is de Tweede Wereldoorlog voor jongeren nu wel echt lang geleden. Ik begrijp het wel als je als vijftienjarige denkt: ‘Wat heb ik hier dan aan?’’’
Een ellenlange lijst begrippen over de Tweede Wereldoorlog leren kan best saai worden. Dat maakt het best lastig voor de docenten, denkt Marc. ‘’Met name jongens voelen zich meer aangetrokken tot de avontuurlijke aspecten uit de Tweede Wereldoorlog. Het geweld wat erbij kwam kijken, dat is voor hen min of meer spectaculair. Ik denk dat dat de voornaamste reden is waarom jongeren de Tweede Wereldoorlog een interessant onderwerp vinden. En als je dan als geschiedenisdocent aankomt met allemaal theorie, wordt dat misschien minder aantrekkelijk om over te leren.’’
​
Hoe scoren de Groningse jongeren?
Maar hoe zit het dan met jongeren in Groningen? Daar wil Marc voorzichtig mee omgaan. ‘’Ik heb niet genoeg jongeren ondervraagd om daar een volstaande conclusie over te kunnen trekken. Maar ik kan wel voorzichtig zeggen dat jongeren in Groningen een bovengemiddeld hoge score hebben behaald en hun kennis dus best goed is!’’ Voor OOGGETUIGE is door twee middelbare scholen in de stad Groningen een enquête ingevuld die de begrippenkennis van de scholieren test. In totaal hebben 386 jongeren de enquête ingevuld en scoren ze een ruime voldoende. Alleen van het begrip ‘NSDAP’, wist bijna de helft van de jongeren niet dat het een politieke partij was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit kleine onderzoek is natuurlijk niet zo representatief als het onderzoek van Marc. Maar is deze uitkomst dan nog wel belangrijk?
​
Volgens Marc heeft dit ‘mini onderzoekje’ door DE OOGGETUIGE zeker een toegevoegde waarde. ‘’Ook hier moet je voorzichtig mee om gaan, maar het zegt altijd wel iets! Je moet wel kritisch blijven, want wanneer je precies dezelfde groep jongeren de vraag op een andere manier gaat stellen, zullen er wellicht andere antwoorden uit komen. Maar als je het vergelijkt met mijn onderzoek, komt het dus wel degelijk op sommige vlakken overeen.’’ Daarmee doet Groningen het dus misschien zo slecht nog niet!
​
Waarom is kennis over de Tweede Wereldoorlog zo belangrijk?
De Tweede Wereldoorlog is hier gebeurd, in Nederland. Volgens Marc zijn er nog veel generaties, zoals kinderen of kleinkinderen van ooggetuigen, die de gevolgen van de oorlog nu nog steeds ervaren. ‘’Niet alleen Joden, maar bijvoorbeeld ook de kinderen van verzetsstrijders of NSB’ers. Voor hen staat hun leven deels nog steeds in het teken van wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebeurd.’’ Maar de belangrijkste reden is volgens Marc, dat sommige ontwikkelingen die hebben geleid tot de oorlog weer of nog steeds een rol spelen in de samenleving.
​
''Antisemitisme leeft wereldwijd en sommige liberale waarden en grondrechten van bevolkingsgroepen staan hier en daar onder druk. We hebben allemaal wel eens ervaren hoeveel vooroordelen er zijn en de stereotypen die worden gemaakt van bepaalde groepen personen. Wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebeurd kan, als de omstandigheden zich er voor lenen, nog eens gebeuren.’’
​
‘’Veel mensen worden gediscrimineerd vanwege hun huidskleur, geloofsovertuiging, geslacht, seksuele voorkeur en ga zo maar door. Dit gebeurde tijdens de oorlog met de Joden en andere bevolkingsgroepen. Mijn boodschap is altijd: zie het eens wat breder. Want het gaat eigenlijk allemaal over hoe wij mensen met elkaar omgaan. En ik denk dat daar docenten voor nodig zijn, om middelbare scholieren mee te geven dat dát de grote les is die we kunnen leren van de Tweede Wereldoorlog.’’
Speciaal voor ouders en geschiedenisdocenten, heeft Marc wat tips. Benieuwd?
​